Calorieën

Wat zijn calorieën?

Calorieën zijn een maat voor de hoeveelheid energie. De hoeveelheid energie in eten wordt berekend in kilocalorieën (afkorting kcal). De naam calorie is afkomstig van het Latijnse woord voor warmte: calor. Een kilocalorie is de hoeveelheid energie die nodig is om één kilo water op zeeniveau één graad Celcius in temperatuur te laten stijgen. De hoeveelheid energie van voedingsmiddelen wordt meestal weergegeven in kilocalorieën. 1 kcal is 1000 calorieën.

Er worden ook ‘lege calorieën’ onderscheiden: die zitten in voedingsstoffen die wel energie geven, maar geen gezonde stoffen bevatten zoals vitamines en vezels. Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid, benoemt het zo: “De kwaliteit van voeding beoordelen door calorieën te tellen, is als een tekst beoordelen op het aantal woorden” *. Niet altijd de juiste methode dus. Ook suikers, verzadigde vetten en eiwitten zijn belangrijk. Immers, een calorie in suiker is anders dan een calorie in vet of eiwit (zie verderop).

Wat zijn joules?

Eigenlijk is de calorie een verouderde eenheid voor energie. In de wetenschap wordt veel vaker de internationale eenheid van energie, namelijk joule, gebruikt. De joule is vernoemd naar de Britse natuurkundige James Prescott Joule. Naast joules zijn er ook kilojoules (kJ). Hierbij geldt: 1 kilojoules = 1000 joules. Toch is de kilocalorie bij consumenten bekender dan de kilojoule. Dat komt doordat de voedingsindustrie nog steeds kilocalorieën gebruikt op verpakkingen van voedingsmiddelen.

Hoe rekenen we joules om naar calorieën en omgekeerd?

»	1 calorie = 4,2 joule en 1 joule = 0,2 calorieën
»	1 kilocalorie = 4,2 kilojoule en 1 kilojoule = 0,2 kilocalorieën

Welke voedingsstoffen leveren calorieën?

De energie in onze voeding wordt geleverd door eiwitten, vetten, koolhydraten, alcohol en vezels. Deze voedingsstoffen leveren niet allemaal evenveel energie:

»	1 gram vet levert 9 kilocalorieën
»	1 gram alcohol levert 7 kilocalorieën
»	1 gram koolhydraten levert 4 kilocalorieën
»	1 gram eiwit levert 4 kilocalorieën
»	1 gram vezels levert 2 kilocalorieën

Water, vitamines, mineralen en andere bestanddelen in ons voedsel leveren geen calorieën.

Wat is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)?

Dat hangt af van onze leeftijd, of we man of vrouw zijn en hoe actief we leven. Kinderen hebben extra calorieën nodig omdat ze in de groei zijn. Ouderen hebben juist minder nodig vanwege een tragere stofwisseling. Mannen hebben meer calorieën nodig dan vrouwen, omdat mannen relatief meer spierweefsel hebben, dat – ook in rust – veel energie verbruikt. Bij een actieve leefstijl verbruikt ons lichaam meer calorieën dan bij een zittend bestaan. We verbranden met verschillende sporten een verschillende hoeveelheid calorieën. Om wat getallen te noemen: een volwassen vrouw met een zittend beroep en weinig beweging in de vrije tijd heeft gemiddeld rond de 2.000 kilocalorieën per dag nodig. De energiebehoefte van een volwassen man met dezelfde inactieve leefstijl is circa 2.500 kilocalorieën per dag.

Wat doen calorieën in ons lichaam?

Ons lichaam heeft energie nodig en gebruikt deze onder meer voor haar organen, hersenen, feitelijk voor alle lichaamscellen die energie nodig hebben. Als ons lichaam meer energie binnenkrijgt dan het nodig heeft, dan slaat het lichaam deze overtollige energie op in de vorm van vet. Ook heeft het lichaam een kleine voorraad energie in de spieren en lever, in de vorm van glycogeen. De opgeslagen energie (glycogeen en vetweefsel) wordt gebruikt zodra er weer energie nodig is, bijvoorbeeld bij een duursport of als er een paar uur niets gegeten wordt.

* NRC Handelsblad, 13 januari 2016, Houdbare voedingstips.