Calorieën
Wat zijn calorieën?
Calorieën zijn een maat voor de hoeveelheid energie. De hoeveelheid
energie in eten wordt berekend in kilocalorieën (afkorting kcal). De
naam calorie is afkomstig van het Latijnse woord voor warmte: calor. Een
kilocalorie is de hoeveelheid energie die nodig is om één kilo
water op zeeniveau één graad Celcius in temperatuur te laten
stijgen. De hoeveelheid energie van voedingsmiddelen wordt meestal
weergegeven in kilocalorieën. 1 kcal is 1000 calorieën.
Er worden ook ‘lege calorieën’ onderscheiden: die zitten in
voedingsstoffen die wel energie geven, maar geen gezonde stoffen bevatten
zoals vitamines en vezels. Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid,
benoemt het zo: “De kwaliteit van voeding beoordelen door calorieën
te tellen, is als een tekst beoordelen op het aantal woorden” *.
Niet altijd de juiste methode dus. Ook suikers, verzadigde vetten en eiwitten
zijn belangrijk. Immers, een calorie in suiker is anders dan een calorie in
vet of eiwit (zie verderop).
Wat zijn joules?
Eigenlijk is de calorie een verouderde eenheid voor energie. In de wetenschap
wordt veel vaker de internationale eenheid van energie, namelijk joule,
gebruikt. De joule is vernoemd naar de Britse natuurkundige James Prescott
Joule. Naast joules zijn er ook kilojoules (kJ). Hierbij geldt:
1 kilojoules = 1000 joules. Toch is de kilocalorie bij consumenten
bekender dan de kilojoule. Dat komt doordat de voedingsindustrie nog steeds
kilocalorieën gebruikt op verpakkingen van voedingsmiddelen.
Hoe rekenen we joules om naar calorieën en omgekeerd?
» |
1 calorie = 4,2 joule en 1 joule = 0,2 calorieën |
» |
1 kilocalorie = 4,2 kilojoule en 1 kilojoule = 0,2
kilocalorieën
|
Welke voedingsstoffen leveren calorieën?
De energie in onze voeding wordt geleverd door eiwitten, vetten, koolhydraten,
alcohol en vezels. Deze voedingsstoffen leveren niet allemaal evenveel energie:
» |
1 gram vet levert 9 kilocalorieën |
» |
1 gram alcohol levert 7 kilocalorieën |
» |
1 gram koolhydraten levert 4 kilocalorieën |
» |
1 gram eiwit levert 4 kilocalorieën |
» |
1 gram vezels levert 2 kilocalorieën |
Water, vitamines, mineralen en andere bestanddelen in ons voedsel leveren
geen calorieën.
Wat is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)?
Dat hangt af van onze leeftijd, of we man of vrouw zijn en hoe actief we
leven. Kinderen hebben extra calorieën nodig omdat ze in de groei zijn.
Ouderen hebben juist minder nodig vanwege een tragere stofwisseling. Mannen
hebben meer calorieën nodig dan vrouwen, omdat mannen relatief meer
spierweefsel hebben, dat – ook in rust – veel energie verbruikt.
Bij een actieve leefstijl verbruikt ons lichaam meer calorieën dan bij
een zittend bestaan. We verbranden met verschillende sporten een verschillende
hoeveelheid calorieën. Om wat getallen te noemen: een volwassen vrouw met
een zittend beroep en weinig beweging in de vrije tijd heeft gemiddeld rond de
2.000 kilocalorieën per dag nodig. De energiebehoefte van een volwassen
man met dezelfde inactieve leefstijl is circa 2.500 kilocalorieën per dag.
Wat doen calorieën in ons lichaam?
Ons lichaam heeft energie nodig en gebruikt deze onder meer voor haar organen,
hersenen, feitelijk voor alle lichaamscellen die energie nodig hebben. Als ons
lichaam meer energie binnenkrijgt dan het nodig heeft, dan slaat het lichaam
deze overtollige energie op in de vorm van vet. Ook heeft het lichaam een
kleine voorraad energie in de spieren en lever, in de vorm van glycogeen. De
opgeslagen energie (glycogeen en vetweefsel) wordt gebruikt zodra er weer
energie nodig is, bijvoorbeeld bij een duursport of als er een paar uur niets
gegeten wordt.
* NRC Handelsblad, 13 januari 2016, Houdbare voedingstips.